czwartek, 26 grudnia 2013

There's no way back home because the world is your home



         “You will never be completely at home again, because part of your heart always will be elsewhere. That is the price you pay for the richness of loving and knowing people in more than one place.” – Miriam Adeney

         This is a quote I read some time ago and some of you have probably seen it, too. It describes perfectly what happens when you decide once to leave home and try living in another country or at least another city.
All those Erasmus, AIESEC, Work Abroad, Camp America and all the other countless exchange programs, traineeships, internships, voluntary work. It seems just such a great adventure, a wonderful experience, something nice to put to your CV and to tell about to your friends afterwards. Sounds like so much fun, getting to know the world, making international friends, parties and all that stuff. And it is of course. But that’s not all about it. It is pretty serious, too, so be careful and aware of what you are doing. Because once you decide to do it, there’s no way back. There’s no way back home. You think you do it only once, only for a few weeks or months, but it’s enough, you’re done.
I may be wrong, maybe not for all the people it works like that, most probably it doesn’t because we are different and have different experience. Maybe your first experience abroad was traumatic because you went for example to India, got too much cultural shock and are afraid to try again (sorry for the India example, but I heard real stories like that :D). Well, that happens I guess. But still seeing many of my friends’ experience I know that what I wrote is quite a common true. I have friends who are going through it exactly right know and for the first time in their lives. They left home once, for a few months. And now when coming back home they know that they won’t stay that long. That it became too familiar, too well-known, too boring and that they’re simply stuck there. Once they tried exploring the world they got to know what waits just behind the corner and they want more. Once they left home and made a different place their home for a while, they cannot feel comfortable in their old home again. They miss something. They saw and experience too much. The world is waiting.
But even though they feel like this it may be that finally they will just stay home or at least their home country for good. I have quite many friends that tried living abroad, but in the moment they seem comfortable in one place and don’t seem to change it soon. Maybe they’ve just found their place and it’s good for them. Or maybe not, but they’re not eager to make a drastic change anymore. I understand it well. If I stay in one place too long (let’s say for a few months), I become feeling like stuck. But if I stay a bit longer, I become feeling too used to and comfortable, too.. Because quitting all: a job/a school, a flat, friends, afternoon activities and every little detail of your life and starting all over from scratch is not easy. It’s totally what you call leaving your comfort zone because it’s completely uncomfortable. But for me at the same time it’s completely beautiful and I hope not to get too comfortable too quickly…
Quitting all your previous life and saying goodbye can be hard and stressful (especially moving out and transporting tons of your stuff..), but in the end if you decided to do it, there was some reason for it, you didn’t feel well enough and you wanted something more from life, so you shouldn’t cry THAT much, you’ll survive. And it’s usually a moment when you realized how much you had, how many friends you made and that you’re dear to them. If you had stayed, you probably wouldn’t see it and appreciate it that well so it’s a good side, too. Cry your part and move forward once you decided it.
Moving, travelling or just being about to travel and planning for me, personally, is the time when I feel the most alive, full of energy and fulfilled. At the same time it is so stressful and exhausting, but it is so vibrant! No depression has its place there, only action, step by step, a bus, a check-out, a plane, another bus, a hostel, a plane, changes, changes and motion…
Than starting from scratch in a new place is so much stress, being bombarded by new and getting to know new stuff 24/7… I find it the most difficult part, but the time after you have got through it is totally worth it.
Getting to know a different culture from the inside, drowning in a new reality and then learning to surf in it in a perfect style, trying to remember many new faces and new names of the people that then become your best friends, struggling to buy some bread using a new language that then becomes your principal tool of communication and you realize that you take part without effort even in dirty or absurd conversations between native speakers, trying carefully and with no confidence new strange dishes that then become your daily food, visiting new places that then you know like the back of your hand, feeling like a baby and trying not to get lost while using public transport until you just use it automatically even blindfolded, changing your customs, changing from tourist into a inhabitant, changing yourself… Oh, it just must be experienced, at least once. And then you want more, believe me.
I feel somehow that maybe what I wrote is nothing new and nothing revealing. Or maybe only for me and a few of those people who will read it. I don’t know. Still I wanted to share it and check if I’m right… 


czwartek, 5 grudnia 2013

On travelling, the heartbreak of saying goodbye and comfort zone



 If you have ever done it, you will know. Moving abroad has two the most difficult stages – the beginning and the end. At the beginning everything that is new, which means EVERYTHING around you, is bombarding you with the speed of light. You are constantly absorbing, absorbing and absorbing until your mind just cannot keep up and feels overwhelmed, with places, people, language, every little detail because nothing is familiar. You are still somehow excited to be in a new place, but you feel also lost and tired. That part is difficult, but it’s not that bad. You will survive that, just get patient and strong. There’s quite a lot of fun in it. Then you will be just proud of how much you have learnt and how perfectly you have accommodated to a completely new environment.
         What is REALLY difficult and moreover REALLY painful is the end. I guess I should have already found a solution to suffer less, but I have not.

         My family and some friends calls me globetrotter, but I don’t consider myself a great traveler, compared to some people I know and many, many people I don’t know. But still I think I have changed places enough times to be called a traveler, just without adjectives. It all really started when I was 15 and had to leave the city where I was born and had spent my whole lifetime in for a little town where the family of my mum is from. I had to leave behind almost everything I knew, almost all of my world, all the young and fragile life of mine. It felt like losing ground under my feet and falling down into darkness, I’m not exaggerating. When we left, I was crying, no, blubbering in the car for two hours and stopped only because I got headache and felt sick. And when we got to a new place I was supposed to live in, I couldn’t get over it for about two months until I started a high school there and realized that shit just got real and we’re not coming back. I assume that after such a traumatic experience I should have started to hate travelling and changing places for the rest of my life in order to avoid such a pain again. But I haven’t. It became opposite. That turning point of my life seems to have started a new phase of my life. It maybe even indeed have started my real life. It has marked the way I unconsciously started to live afterwards. After that change I never spent in any place more than a few years and I don’t think I will in the nearest future. 3 + 5 + 1,5 years in different cities of Poland, 5 + 6 + 2 + 1 months in different places in Finland and 3 + 2 months in England. And now I’m about to leave Mexico after spending here 7 months. So how come that after such a leave trauma I made my life a constant travel? I guess because I saw and unconsciously learnt what happened after the pain went away. I accepted. I got used to. I made friends. I made better friends that I had in my life before. I experienced many good things and I saw life from a new perspective. It turned out it was all for good.
         I know it’s always for good, I know that everything has its beginning and its end and, finally, I know that when I decide to travel it indicates saying goodbye and saying goodbye indicates pain. It’s the whole package, you take it all or forget it. All or nothing. So I take all because being stuck in one place for me means exactly nothing, means stagnation. I know that I choose it, I know it’s unavoidable, I know something new will start, but so what if still after so many times it hurts the same! Like I hadn’t learnt anything. Or better, my mind has, but my heart has not.
         And the farewell I am about to experience seems to be the toughest. Why? The extent of the pain of saying goodbye depends on many factors. In fact, they could be summarize in four points (but if you think any other could be added, feel free to tell me): 1) how much time you spent there, 2) how far you are going, 3) what and who is waiting for you back home or wherever you’re going, and the most important 4) how much of your heart you left there. In my case right now it is: 1) 7 months, 2) 10 000 km, 3) not too much, 4) way too much. If I was to define the point 4 in percentage, it certainly wouldn’t be 100%, because there are other people and places that are dear to me, but what matters is that the part of my heart that Mexico occupies was the part that was beating strongly for the last 7 months while the other parts were quite silent. So leaving is just a heartbreak. And get prepared, because the heartbreak is still not the worst part. The worst part is the emptiness that comes after. One day, one week, maybe two weeks after. If you have a lot of tasks and a lot friends around you, you’re lucky, you will suffer less. But still you will because nothing and nobody around you will have any memory in common with you from the life that you just left behind and that was so dear to you. But if you’re going to be stuck in an empty house like I am going to be soon, better start making right now a plan on how to fill your life again in order not to get depressed. Yes, what you experience after coming back can be nearly depression or in some cases literally depression. I’m not kidding.
         It’s like losing all the pieces that constructed your whole world for the time you spent there. They just disappear one after another, fly away and you can only helplessly see them leave and cannot stop them. The show is over, all the actors and all the elements of the stage design are being taken one by one until they turn off the light and you remain on an empty stage alone having not idea what to do next. But hey, isn’t the opposite metaphor the truth? You’re the one who leaves the stage for something new while everything stays the same stuck in one place, don’t you? Yes, but it feels how I described it. The magic trick is to convert that feeling in a feeling that goes with the truth. I am leaving for something new, something even better. The mind knows it, but heart is not that obedient. In the end I think it just has to hurt. You won’t overcome it. You just have to be patient, experience it as it is and get through it. Fighting with it usually gives you just more pain. You fight, fight, fight, think that you’re strong, but then there comes one weak moment and it strikes all with even more power. Just live with it until it goes away, it always does.
         In those stages of my life I think I should at last settle down in one place, just to avoid this pain. But I know I cannot, because nothing is worse that stagnation. It doesn’t really hurt you so much and that’s why it’s way much dangerous because it kills you silently. You get safe and comfortable and that’s a trap because life begins where the comfort zone ends.
         About two days ago I imagined that I could be still stuck in the same office, sitting on the same chair, staring the same screen and coding the same invoices. It was quite probable, I was quite close to stay there. But I made a step and changed 7 months in front of invoices for 7 months of teaching lovely Mexican children, giving them attention and getting their love in return, experiencing wonderful Mexican friendships, getting sunburnt by the Carribean sun, eating tortillas, drinking tequila, climbing pyramids, swimming in cenotes, learning Spanish and more, more, way much moooooooooore that is just unwritable because it’s pure emotion that fills me inside. It made me laugh that I could have missed it all just because of stupid comfort zone and some fear. Oh my God, I made the best decision in my life. THE BEST ONE. I will cry as a fuck while leaving, but if I’m capable of making such perfect decisions, I can make even better ones and bring more life to my life again. Can’t I?

wtorek, 1 października 2013

O tym jak mój mózg szaleje pod wpływem języka



         Kilka dni temu obudziłam się nagle w nocy i nie wiedziałam, gdzie jestem. Mój pokój nie ma okien, więc w nocy jest totalnie ciemno i nic nie widać. Co mnie nagle obudziło i dlaczego po czterech miesiącach spania w tym samym pokoju wyrwana ze snu w ciemności nie mogłam sobie przypomnieć, gdzie się znajduję? Nie mam pojęcia. Punktem tej historii jest to, że w pierwszym uderzeniu świadomości zaczęłam pytać na głos „Co się stało? Co się stało?”… po hiszpańsku. Hiszpański włączył mi się automatycznie i bez zastanowienia jako pierwszy język. Rozmawiałam o tym z koleżanką (pozdrowienia : D) i bardzo trafnie to określiła – to jest ten język, który wyrywa się na powierzchnię. Znając kilka języków czuję jakby stanowiły one przenikające się warstwy. Oczywiście nie chcę, żeby się przenikały i mieszały, ale robią to nieuniknienie. A znam tylko cztery i nie mam pojęcia, jak ludzie radzą sobie z siedmioma czy więcej.
         Kiedy przyjechałam do Meksyku, przez jakiś miesiąc walczyłam z wtrącającym mi się natrętnie do hiszpańskiego fińskim. Najpierw fiński chciał dominować, potem zaczęłam mieszać jeden z drugim, np. odmieniając fiński czasownik na hiszpański sposób albo vice versa (tengan – ja mam, levato – odpoczywam; dzięki Bogu tylko w mojej głowie, na tyle byłam świadoma). Czasem dalej mi się to zdarza, choć nie wiem, jakim cudem, bo nastąpiła cudowna zamiana języków i teraz, kiedy chcę coś powiedzieć albo pomyśleć po fińsku, muszę się mocno skupić, żeby nie wyszedł mi hiszpański. Nawet kiedy wydaje mi się, że powiedziałam całe zdanie po fińsku, okazuje się, że wtrąciłam y zamiast ja albo jakieś inne drobne, bardzo często używane słówko. A to już natręt nad natrętami, joo na pewno nie wyszłoby mi naturalnie. Nie wspomnę o mękach przy próbie wygrzebania z pamięci trudniejszych słów, jak pióro albo odważny. Oczywiście nadal znam fiński, ale został on zepchnięty pod hiszpański i potrzebowałabym trochę praktyki, żeby go odświeżyć.
         Myślę, że ta walka wynika z tego, że mój mózg umiejscawia hiszpański i fiński w podobnym miejscu. Mieszkam za granicą, porozumiewam się na co dzień w obcym języku, więc mój mózg stwierdził, że zapewne jestem w Finlandii, jak to się wcześniej zdarzyło kilka razy na przestrzeni pięciu lat. Poza tym powiedzmy, że w hiszpańskim doszłam do podobnego poziomu jak w fińskim (tzn. jeśli chodzi o możliwości komunikacyjne, bo słownictwo w hiszpańskim mam dużo uboższe) i mój mózg oszalał, chce zlepić wszystko w jedną całość.
         Angielski ma się lepiej, bo znam go dużo dłużej niż fiński i bardziej się zadomowił. Hiszpański tak łatwo go z posad nie ruszy. Ale nadgryza, bo kiedy czasem zdarza mi się tu mówić po angielsku, to czuję hiszpański bulgoczący pod powierzchnią i zdarza mi się wepchnąć jakiś hiszpański wyraz, na szczęście zazwyczaj sobie to uświadamiam..
         Wydawałoby się, że mój język ojczysty jest nie do ruszenia i ma zagwarantowane miejsce na powierzchni, z której nic go nie wypchnie. Wypchnąć może nie wypchnie, przynajmniej nie po tak krótkim czasie, ale jak na skypie chciałam powiedzieć do mamy hola, a potem przytaknęłam, to poczułam się dziwnie… Czasem, jak mówię dużo po hiszpańsku, a potem mam przejść na polski, to czuję tuż pod powierzchnią ten pierwszy… Nasuwają mi się nawet nie tyle wyrazy, co konstrukcje, takie jak voy a…, estoy –ndo. Nie, nie mówię tak, ale powstaje to automatycznie w mojej głowie.
         Nigdy nie zdarzyło mi się być tyle czasu za granicą i mówić (właśnie mój mózg podpowiedział mi hablać) przez tyle czasu w obcym języku. A zostały jeszcze trzy miesiące, ciekawe, co osiągnę do tego czasu.
         I tak naprawdę wcale nie jest tak, że wymiatam po hiszpańsku. Owszem, mówię płynnie, szybko, rozmawiam i pracuję po hiszpańsku. Ale po przyswojeniu słownictwa niezbędnego do komunikacji zrobiłam się leniwa i już prawie nie uczę się nowych słówek. Przestało mi się chcieć je zapisywać, próbuję zrozumieć i zapamiętać ze słuchu, ale to w moim przypadku działa, jak usłyszę jakieś słowo ze dwadzieścia razy w dwudziestu różnych kontekstach, czyli średnio raz na miesiąc uda mi się nauczyć nowego. No i to koszmarne rozumienie ze słuchu. Czuję, jakbym miała jakąś blokadę w głowie, w każdym obcym języku. Mówię, co chcę. Piszę jeszcze więcej. Czytając rozumiem wszystko, chyba że nie znam kluczowych słówek albo są dziwne konstrukcje gramatyczne. A ze słuchu to czasem nie wychwytuję najprostszego zdania chociaż powtórzą mi je trzy razy… Oczywiście wszystko zależy od dnia, od warunków i od osoby. Są osoby, które rozumiem zazwyczaj w prawie 100%, są takie, które jak zrozumiem, to jestem z siebie dumna. Warunki niestety rzadko są sterylne – hałas ulicy, szum wentylatora, rozmowy innych, muzyka, krzyki dzieci. No i te dni, te dni chu*owego hiszpańskiego, fińskiego, angielskiego, baskijskiego czy whatever… Kto mówi w językach obcych, ten rozumie (piona). Ok, powiedzmy, że zazwyczaj jeden na jeden rozmawiam w miarę swobodnie. Ale już uczestniczenie w dyskusjach native’ów to inna gadka. Jeśli znam temat, jeśli opowiadają o czymś, co nam się przydarzyło, to super, czuję się jedną z nich. Jak zaczynają opowiadać jakieś historie, których nie znam, dyskutować na jakikolwiek temat, a już nie daj Boże żartować, to na początku walczę, walczę, ale potem się poddaję i coraz bardziej odsuwam na bok aż do całkowitego outsiderstwa i samotności. Nienawidzę jak tak co chwilę rechoczą, a ja mimo starań nie mogę zrozumieć, o co chodzi. Rozumienie żartów jest wg mnie najtrudniejsze, bo zazwyczaj opierają się na jakimś jednym słówku, którego akurat nie wyłapiesz. I chyba najbardziej boli, bo wszyscy dookoła się zaśmiewają, a ty czujesz się jak kosmita. Czujesz wręcz, jakby śmiali się z ciebie, chociaż wiesz, że to nieprawda. Ludzie pytają mnie tu czasem, czego najbardziej brakuje mi z Polski i myślą, że to rodzina, przyjaciele albo jedzenie. Ok, też. Ale nawet do głowy im nie przyjdzie, że najbardziej brakuje mi mojego języka. Swobodnych rozmów ze wszystkimi o wszystkim, bycia częścią dyskusji, śmiania się razem ze wszystkich żartów, bawienia się językiem. Cóż, na szczęście mój charakter i poczucie humoru są widoczne również w obcym języku i są osoby, które to doceniają. I tymi momentami się cieszę. Próbuję nie brać do siebie tych, w których czuję się samotna i wyobcowana w świecie języka, w którym się nie wychowałam. Ale jest ciężko po takim czasie, jestem już zmęczona.

czwartek, 19 września 2013

Co robiłam, jak nie pisałam


         Tak, tak, długo nie pisałam. Najpierw nie miałam weny, a potem zaczęła się szkoła i taki zapieprz, że czasem po godzinach w domu pracowałam do dwunastej w nocy. Zresztą nie wiem, czy jeszcze mi się nie przytrafi. Nie no, podoba mi się, bo wreszcie mam zajęcie (przez 2 miesiące nie robiłam prawie nic), do tego pożyteczne, mam dużo zróżnicowanych zadań, czuję odpowiedzialność i satysfakcję. W tygodniu piszę i udoskonalam plany zajęć, koresponduję z wolontariuszami, do tego uczestniczę we wtorkowych i czwartkowych zajęciach After School, no a w sobotę to już jazda bez trzymanki… Zajęcia w szkole dla setki dzieci i JA to koordynuję. Oczywiście mam wsparcie i głowy, które myślą o szczegółach, o których ja zapominam i pomagają w rzeczach, których nie jestem w stanie ogarnąć, ale generalnie to ja dbam o to, żeby całość grała. I jak na razie gra : ). W związku z tym oraz w związku z innymi czynnikami, które sprawiają, że jest mi tu dobrze, postanowiłam nie wracać w październiku. Nie wyobrażam sobie wyjechać stąd za miesiąc, po prostu sobie nie wyobrażam. Wreszcie mam pracę, którą chcę mi się wykonywać (dobra, czasem mam lenia, ale nie rzygam na myśl o niej, a jak się wkręcę, to jest fajnie), poza faktem, że za każdym razem się stresuję, że nie ogarnę wszystkiego do soboty, to wiodę sobie zrelaksowane życie, mieszkanie czasem mnie dobija, ale współlokatorki mam fajne, do tego dobrych znajomych, na których mogę polegać, weekendy zazwyczaj zapchane wydarzeniami… To jeszcze nie czas, żeby wracać i zastanawiać się, co dalej z moim życiem. A przede wszystkim tęsknić za moim meksykańskim życiem. Chyba wypłaczę sobie oczy, jak już dojdzie do pożegnania…
         Największy problem, jaki jawi się przede mną w związku z pomysłem na zostanie tu dłużej, to pozwolenie na pobyt. Przysługuje ono na 180 dni, co w moim przypadku kończy się w połowie listopada. Przez ostatnie dni próbowałam się dowiedzieć, czy i jak mogę je przedłużyć, no i wychodzi na to, że jedyna opcja, to wyjechać za granicę, wrócić i dostać kolejne 180 dni. W Instytucie Migracyjnym twierdzą, że mogę wyjechać i wrócić tego samego dnia i nie będzie problemu, więc zostaje mi im uwierzyć. Najbliżej mam Stany Zjednoczone (jakieś 4 godziny drogi), ale bez wizy tam nie wjadę. Ratuje mnie więc fakt, że w październiku wybieram się na Półwysep Jukatan, a stamtąd już tylko rzut beretem do Gwatemali i Belize. Przejście graniczne z Gwatemalą znajduje się jednak za bardzo na południe (na północy jest dżungla i rezerwat przyrody), więc zostaje to drugie. Tak, wygląda na to, że pojadę na jeden dzień do Belize. Niezły czad.
         Poza tym, jak zdaje się można się dowiedzieć nawet z polskich mediów, w Meksyku szaleją huragany. Na szczęście bardziej na południu niż na północy, więc jedyne, co mnie dotknęło, to deszcz, deszcz, deszcz. Najpierw ze dwa razy dziennie, potem bez przerwy. Ulice zamieniające się w rzeki, ale tylko na chwilę. Groźba jednak była, bo dwa lata temu Monterrey nawiedził huragan o wdzięcznym imieniu Alex i porobił takie spustoszenia, że poświęcili mu nawet wystawę w muzeum.
         Rozwińmy jednak temat szkoły. Oj, dużo nerwów mnie to kosztowało i mam nadzieję, że to już koniec tego etapu. Najpierw nie mogliśmy znaleźć szkoły i start zajęć przesunął się o 2 tygodnie. Ach, jakie to typowe. Jak już znaleźliśmy i wszystko wydawało się iść ok, okazało się, że szanowna pani dyrektor wymyśliła sobie, że dzieci nie będą płacić za dwie pierwsze soboty (normalna kwota to 25 peso za każdy tydzień), żeby najpierw zobaczyć, jak funkcjonujemy. W planie na pierwsze spotkanie był poczęstunek dla wszystkich, ale uznałam, że bez funduszy to niewykonalne i zrezygnowałam z tej części. Gdy moja przełożona się o tym dowiedziała, stwierdziła, że jak to, że musi być poczęstunek, zawsze był, że to taka przyjemna, integracyjna część. Że mogę poprosić wolontariuszy, żeby każdy coś przyniósł – jeden chipsy, drugi talerzyki, inny kubeczki. Tak, tylko wtedy myśleliśmy o jakichś 30-40 dzieciach. Ja tak myślałam, bo nie znałam realnych wymiarów szkoły. Ale dlaczego tak myślała moja przełożona, która sama tę szkołę znalazła i miała jej porównanie z innymi, to już nie wiem. Wszystko nam się objawiło, gdy na kilka dni przed pierwszymi zajęciami przeszłyśmy się z reklamą Saturday School po klasach czwartych, piątych i szóstych (do tych skierowany jest nasz program) – po dwie klasy z każdego rocznika, w każdej ok. 30 dzieci. Udało nam się przedstawić nasze zajęcia w takich superlatywach i z takim entuzjazmem („Lubicie rysować? Lubicie jeździć na wycieczki? Przyjdźcie do nas, mamy nauczycieli z całego świata!”), że po przejściu 2/3 klas stwierdziłam, że może zaczniemy wszystko mówić nudnym, zniechęcającym tonem, bo przyjdą, a raczej przypędzą wszystkie te dzieciaki… Po oszacowaniu i zrobieniu porównania ze szkołą, gdzie prowadzimy After School, wyszło nam, że możemy się spodziewać ok. 80-100 dzieci. A ja wciąż miałam zorganizować im poczęstunek BEZ PIENIĘDZY. SAMA. Moja przełożona zgodziła się na pomysł dyrektorki, że nie będą płacić, nie była w stanie przewidzieć, że z dwa razy większej szkoły niż zwykle nie będziemy mieć 40 dzieci, tylko 80, uparła się, że musimy zorganizować poczęstunek, ale całe praktyczne wykonanie spadło na mnie jedną. Umierałam ze stresu i wku**ienia na nią za tę sytuację. W środę przed dniem zero miałam totalny kryzys czując, że jestem zupełnie sama. Ale wtedy przyjechał mój dobry znajomy, wymyślił, że możemy zrobić tostadas, bo to jest tanie, on przyniesie owe tostadas, poprosimy pozostałych wolontariuszy o fasolę, śmietanę i salsę, kupimy napoje w proszku za 1 peso, za 3 peso napełnimy wodą 6-litrowe butelki i jakoś to będzie. No i zaczęłam pisać do wolontariuszy i każdy się z czymś zaoferował. Po kilku godzinach miałam zaklepane wszystkie składniki plus kubeczki i serwetki. Następnego dnia okazało się, że dzieci jednak będą płacić za lekcje, tylko mniej, poza tym mogę skorzystać z funduszy After School. Dostałam do wykorzystania 150 peso, za co kupiłam więcej tostadas, fasoli i salsy. Z jedzenia, które dostaje z supermarketów AMMAC wzięłam trzy ciasta w dobrym stanie. Zrobiłam to. Nie wiem, jak, ale to zrobiłam. To zresztą chyba będzie zostanie mottem mojej pracy tutaj. „Nie wiem jak, ale to zrobimy.”
         No i nadszedł dzień zero. Spóźniłam się prawie pół godziny przez złe oszacowanie czasu i korki. Gdy zobaczyłam te tłumy czekające w szkole, miałam ochotę uciec. Nie wiedziałam, co się dzieje, czy już inni zaczęli coś organizować, szukałam koleżanek z pracy. Pozostali wolontariusze stali i czekali nie wiedząc, co ze sobą począć. Wszystko stało, a trzeba było to wprawić w ruch. JA miałam wprawić to w ruch. Dobrze, że były osoby z AMMACu, które mi w tym pomogły… Był już czas rozpoczęcia zajęć, więc powiedziałam wolontariuszom, żeby podzielili dzieci na grupy i poprowadzili z nimi gry, które rozdałam im na kserówkach, a sama pognałam do pracowni komputerowej, żeby przedstawić rodzicom prezentację na temat programu. Gdy po wszystkim stamtąd wyszłam, spojrzałam na boisko i zobaczyłam, że wszystko funkcjonuje, dzieci bawią się w zespołach, serce mi urosło. To działa! Jak dobrze, że mam takich wspaniałych wolontariuszy. Nie mogłam jednak odsapnąć, bo nadszedł czas na rozpoczęcie egzaminu. Podzielenie setki dzieci na 3 sale okazało się łatwe dzięki dwóm wolontariuszkom z USA, które po prostu kazały im się ustawić klasami – 4, 5 i 6. Gorzej z rozdzieleniem sterty egzaminów na 3 odpowiednie części. W dodatku pękła torba, w której się znajdowały i pomieszały się kartki. Od tej pory wszystko zszywam… Po jakichś 10 minutach biegania między klasami, donoszenia egzaminów i martwienia się, że zabraknie dla kogoś kopii, w końcu odetchnęłam z ulgą, gdy okazało się, że każde dziecko ma swój egzemplarz i coś do pisania. Zostawiłam wolontariuszy do ich pilnowania i pobiegłam sprawdzić, jak idą przygotowania do poczęstunku. Do tej pory nawet nie miałam chwili, żeby o tym pomyśleć, dobrze, że moje koleżanki z pracy się tym zajęły.
         Dzieci zaczęły kończyć egzamin i przyszedł czas na kolejne gry. W 6 drużynach o równej ilości osób. Boże, nigdy więcej. Ustawiałam to chyba przez 20 minut, a na końcu i tak okazało się, że dzieci się pomieszały i nie jest po równo, więc machnęłam ręką, po prostu już zacznijmy… Gry były trzy, na trzech różnych bazach, za każdym razem dwie drużyny rywalizowały na jednej bazie. Dwie bazy działały rewelacyjnie, na trzeciej miałam wolontariuszkę, która choć jest bardzo miła, to nie umie krzyczeć i większość dzieci chyba po prostu nie słyszała albo nie rozumiała zasad… Przychodziłam tam co chwilę i próbowałam pomóc, ale dalej nie udało im się zacząć gry. Cóż, w końcu na to też machnęłam ręką, bo nadszedł czas na wyczekiwany poczęstunek (biedne dzieci były już głodne przynajmniej od godziny). Ta część poszła chyba najbardziej gładko, wszystko grzecznie i w kolejce. W dodatku muszę wspomnieć, że chociaż niezbyt podoba mi się dyscyplina zaprowadzana w tej szkole (mundurki, ustawianie się w rzędach po każdej przerwie i maszerowanie do sal), to przynajmniej dzięki temu te dzieci są względnie grzeczne. Bo w After School to po prostu masakra, dwugodzinne darcie mordy… (Jezu, jutro tam znowu idziemy). Zjadły, wypiły, wybiła 12:30, rodzice zaczęli przychodzić po swoje pociechy, towarzystwo się rozeszło, a ja… czułam się zmęczona, ze zdartym gardłem, ale szczęśliwa. Wszystko zadziałało! No i tak co sobotę… No ok, na mniejszą skalę, bez poczęstunku no i już z doświadczeniem ; ).
         Tak, tak, karma do mnie wróciła i po tygodniach nicnierobienia czasem nie wiem, w co ręce włożyć. Jak już jesteśmy przy karmie, to trochę się obawiam, co będzie jeśli kiedyś przyjdzie mi spłacić wszystko to, co robią dla mnie tutaj inni. Prawdopodobnie będę musiała wybudować sierociniec gołymi rękami na skale przy 40-stopniowym mrozie albo coś w tym stylu. Mam nadzieję, że jednak się obejdzie bez takich ekstremów i po prostu oni wszyscy przyjadą do Polski, tak jak mi obiecują (tylko błagam, nie wszyscy naraz), a ja im się odwdzięczę wiktem i opierunkiem… A póki co, to ja korzystam. Jak dobrze, że jesteście : ). 

poniedziałek, 19 sierpnia 2013

Randomalne fakty i przemyślenia na temat Meksyku



                Nadal wszystko zrelaksowane i opóźnione o średnio 40 minut. Wczorajszy i dzisiejszy dzień przebiły wszystko (no, poza znajomym z innego posta, który zmienił miejsce spotkania i zapomniał mi o tym powiedzieć). Wczoraj wyjechaliśmy na imprezę o 21 i do ok. 1 w nocy zajęło nam ogarnięcie się, co i gdzie właściwie robimy tej nocy. Dzisiaj odwoziłyśmy z Victorią z Kolumbii wolontariusza na lotnisko taksówką po czym okazało się, że owa taksówka mogła nas zabrać NA lotnisko, ale nie może nas zabrać Z lotniska, bo nie jest federalna (?), tylko z miejsca dwa kilometry dalej, dokąd musiałyśmy maszerować w pełnym słońcu. Łącznie z czekaniem (nieodłączny element tutejszego życia, choć czasem nie wiadomo, na co/dlaczego czekasz), zastanawianiem się i rozmawianiem z policją, cała impreza trwała 3 godziny zamiast przewidywanej półtorej, przez co nie poszliśmy na planowany mecz AIESECu. Czasem mam ochotę potrząsnąć tym wszystkim i powiedzieć „Weź się ogarnij, Meksyku”, ale z drugiej strony sama się już taka trochę zrobiłam. Ma to swoje dobre strony, w Polsce za często byłam zestresowana, tutaj prawie nigdy. Złe strony są takie, że jak wrócę do Polski z takim nastawieniem, to wszyscy mnie znienawidzą.
                O Europie, nie oszukujmy się, nie wiedzą za wiele i to nawet ci z wyższą edukacją. Oczywiście są i tacy, którzy znają historię i geografię nie tylko Europy, ale nawet trochę Polski, bo są zainteresowani tematem, ale nie spotkałam wiele takich osób. Nawet jeśli ktoś odwiedził jeden czy dwa europejskie kraje, to niekoniecznie nie wie, gdzie leżą pozostałe. Nie chcę oceniać wszystkich przez pryzmat jednej osoby, więc napiszę, że mam w pracy koleżankę (z wykształceniem wyższym), która: a) oznajmiła mi, że przyjeżdża do nas wolontariuszka z Czechosłowacji, a na moją reakcję, że taki kraj nie istnieje, machnęła ręką i stwierdziła, że w Meksyku to wszystko jedno (rozmawiałam potem o tym z innymi Meksykanami i nie uznali jej ignorancji za normalną, więc mi ulżyło), b) wydaje jej się, że Europa jest trochę jak jeden wielki kraj – mamy ten sam system edukacji, te same zachowania i przyzwyczajenia: była w Anglii i we Włoszech, więc wie, jacy są Polacy i Finowie, c) zapytała mnie, co to jest „Helsinki”, d) stwierdziła, że fajnie byłoby pojechać do Korei Północnej (po czym opowiedziałam jej historię o złym Kim Dzong Unie i zmieniła zdanie). Ale chyba najbardziej rozwalił mnie panujący tu wśród niektórych stereotyp, że Europejczycy nie myją się codziennie, tylko np. 3 razy w tygodniu... Ktoś miał jakichś znajomych z Francji, którzy nie brali codziennego prysznica, no i poszła fama... Ja oczywiście rozumiem, że my jesteśmy europocentryczni i wydaje nam się, że wszyscy powinni mieć wiedzę o Europie w małym palcu, podczas gdy tu jest przecież Ameryka Łacińska i to ona jest w centrum uwagi. Ja też nie wiem prawie nic o Boliwii czy Ekwadorze, więc oni nie muszą o Polsce. Ale są dla mnie pewne skrajne, podkreślam, SKRAJNE, przypadki, które jak dla mnie przekraczają granice tej niewiedzy. Raz spotkałam się z tym, że ktoś mnie zapytał, czy Polska jest częścią Niemiec. Kiedy indziej zapytali mnie, czy w Polsce mówi się po polsku czy po niemiecku (nie wiem, co oni mają z tymi Niemcami, ale akurat o tym kraju wiedzą coś więcej i wydają się nim zainteresowani). Ktoś inny myślał, że mówimy po angielsku (te same osoby rozmawiając z Kolumbijką, po hiszpańsku oczywiście, zapytały się jej, po jakiemu mówi się w Kolumbii). Już się przyzwyczaiłam, że kiedy mówię, że jestem z Polski, to zazwyczaj muszę opowiadać o moim kraju wszystko, od podstaw, czasem zacząwszy nawet od tego, że jest w Europie. Ale wynika to z tego, że spotykam tu różnych ludzi, także niespecjalnie edukowanych. Wybaczam wszystko, serio...
                Ale inna rzecz po trzech miesiącach doprowadza mnie już do białej gorączki. Tydzień temu byliśmy w centrum handlowym, zgłodniałam i postanowiłam kupić coś do jedzenia, co nie jest tu dla mnie byle jakim wyczynem. Przeszłam wszystkie bary i resturacje, było ich ok. 15, z czego może w 4 miejscach miałam jakiś wegetariański wybór. Ale to przeżyję, akceptuję to i się przyzwyczaiłam. Natomiast jak podeszłam do jednego z miejsc i na moje pytanie, czy wszystkie tostadas są z mięsem, usłyszałam „nie, są z kurczakiem”, to myślałam, że szlag mnie trafi. To jest, kurde, zabawne przez pierwsze dwa tygodnie. Po trzech miesiącach tłumaczenia ZA KAŻDYM RAZEM (nie przesadzam), że kurczak to też mięso, że był zwierzęciem, miał oczy i biegał, masz dość, serdecznie dość. Ok, może to zalatywać ode mnie lekką hipokryzją, skoro jem ryby, ale do tego, że je traktuje się inaczej niż resztę mięsa albo raczej w ogóle nie jak mięso, już się przyzwyczaiłam. Ja jednak uważam ryby za mięso, dlatego wolę mówić, że jestem prawie wegetarianką. Co prawda dwa razy przestałam jeść ryby, ale to już inna historia. Ale KURCZAK???!!?? Tak, tak, tłumaczą mi, że tutaj za mięso uważa się mięso czerwone, a kurczak i ryby należą do białego. Nie zmienia to faktu, że są żywieniowymi ignorantami, w wielu kwestiach, niestety. Koleżanka z pracy (ta od Czechosłowacji), po jakichś dwóch miesiąch znajomości i, wydawało mi się, mniej więcej znajomości również moich zwyczajów żywieniowych, zapytała mnie, z zupełnie poważną miną: „Ale szynkę jesz, prawda?”. Myślałam, że żartuje, ale przyjrzałam się jej uważnie i to niestety było na serio. Powiedziała, że szynka to przecież co innego i że miała koleżanką wegetariankę, która jadła kurczaka i szynkę. Aha, chyba „wegetariankę”. Tutaj większość ludzi nie rozumie, czym jest wegetarianizm, a już o weganiźmie to prawie nikt nie słyszał. Znam tu jedną, słownie: jedną, wegetariankę, a o innym wegetarianinie słyszałam. W porównaniu z tym Polska wydaje się bezmięsnym rajem. Choć i tu zdarzają się na szczęście restauracje i sklepy wegetariańskie, mimo, jak mniemam, małego popytu. To, że Meksykanie przodują wśród innych krajów w otyłości i mają ogromny procent zachorowań na cukrzycę (szóste miejsce na świecie, zdaje się), mówi samo za siebie. To nie tylko kwestia jedzenia takich ilości mięsa, ale też przetworzonej żywności i cukru. Spożycie Coca-Coli też jest tutaj ogromne.
                W ogóle w niektórych kwestiach Meksyk wydaje mi się, no, nie 100 lat za Murzynami, ale 20 lat za Europą na pewno. Przeczytałam, że nadal legalnie buduje się tu z azbestu. Małe dzieci podróżują w samochodach na przednim siedzeniu na kolanach dorosłego. Kultura na drodze – ciągle trąbią, wyprzedzają jeden drugiego mijając się o kilkanaście centymetrów, nie przepuszczają pieszych na pasach, ba, możesz stać już na środku tych pasów, a oni przejadą ci przed nosem. Gdy znajomy z pracy przyniósł do pracy serek Philadelphia i okazało się, że jest on już przykryty niezłym pleśniowym dywanikiem, ów znajomy próbował wygrzebać jeszcze spod tego to, co rzekomo nadawało się do zjedzenia. Musiałam go uświadomić, że wszystko jest do wyrzucenia. W większości toalet uprasza się o niewrzucanie papieru toaletowego do sedesu, tylko do kosza na śmieci. Tak, tak, dobrze przeczytaliście, papieru toaletowego. Wynika to z kiepskiej kanalizacji. Myślałam, że takie rzeczy to tylko na Ukrainie i w życiu nie spodziewałabym się tego tutaj. (Nie)stety nie stosuję się do tych zasad, dzięki czemu ze dwa razy zdarzyło mi się zatkać kibel, ale jestem gotowa na takie poświęcenie ; P.
                Nie, nie skończy się na narzekaniu. Zazwyczaj najbardziej rzucają się nam w oczy rzeczy, które nas denerwują i to o nich jest najłatwiej pisać. Ale przecież i tak kocham ten kraj ; ).
                Ma wspaniałą bogatą kulturę. Mimo że jestem dumna z bycia Polką, to jednak przy meksykańskiej kulturze wypadamy trochę blado... Meksyk jest ogromny, każdy stan różni się od siebie, ma trochę inną kuchnię, inne specjały. Miejsc do zwiedzania jest od groma (jak tylko wyjedziesz z Monterrey, ekhm…): piramidy, tzw. pueblos mágicos, czyli magiczne miasteczka, zabytki koloniale, kościoły, muzea, przepiękna natura. Rękodzieło jest piękne i zachwyca kolorami. Wciąż żyje tu wiele ludów etnicznych kultywująch stare prekolumbijskie zwyczaje. Ja jestem zresztą urzeczona przez przekolumbijskie cywilizacje, mogłabym oglądać ich stare płaskorzeźby i wyroby rzemieślnicze godzinami. Jedzenie jest zazwyczaj bardzo dobre, kolorowe i aromatyczne (pomijając to mięso). No i ludzie, najważniejsi są ludzie!
Oni są w większości cudowni. Są bardziej otwarci, bardziej radośni i bardziej przystępni niż w Polsce. NIE NARZEKAJĄ. Witają cię z uśmiechem, czujesz, że chcą z tobą szczerze rozmawiać, nie krępują cię swoim towarzystwem, chce się z nimi być. Wiele osób mówiło mi już tutaj „Mi casa es tu casa” („Mój dom jest twoim domem”), w tym osoby, które ledwo znałam, i oni to mówią NA SERIO, nie tylko po to, żeby powiedzieć. I uwielbiam tutejsze imprezy. Wybaczcie mi, ale polskie się dla mnie nie umywają. Tutaj ŻADNA impreza, na której byłam, nie skończyła się pokazywaniem sobie głupich filmików na youtubie. I nie potrafię sobie wyobrazić, że któraś mogłaby się tak skończyć. Ludzie przychodzą, żeby ze sobą pogadać, pośmiać się, powygłupiać, potańczyć i naprawdę robią to przez cały wieczór, a jak zaczynają opadać z sił, to po prostu jadą do domu. Jak przychodzą, to z każdym z osobna się witają, jak odchodzą, to z każdym się żegnają, całusem w policzek (tutaj to norma, jak wrócę do Polski, to będę się musiała pilnować, żeby tego z każdym nie robić) i uściskiem. Nie czujesz od nikogo dystansu. I jeszcze nie widziałam, żeby ktoś się schlał na umór, upił na tzw. smutno albo zaliczył zgona. Niby twierdzą, że dużo piją, ale nie widzieli polskiego obalania wódki... I bardzo mnie to cieszy, i wcale za tym nie tęsknię. W Polsce kiedy na imprezie się zmęczysz i siądziesz w kącie, ktoś przyjdzie, zapyta, czy wszystko ok i sobie pójdzie. Tutaj siądą koło ciebie i zaczną rozmawiać, zawołają cię, żebyś przyszedł i dołączył do rozmowy albo wyciągną do tańczenia. I to naprawdę WYCIĄGNĄ, za ręce, nie uznając żadnego sprzeciwu. Wszyscy dbają o to, żebyś dobrze się bawił i nie był sam. W poprzednią sobotę poszłam na imprezę po trzech godzinach w pubie spędzonych na oglądaniu meczu i tańczeniu, byłam już zmęczona i zastanawiałam się, jak przetrwać kolejne parę godzin, ale okazało się, że bawiłam się najlepiej z całych trzech miesięcy, które tu spędziłam. Było po prostu nieziemsko, pogadałam sobie, wytańczyłam się tak, że przez dwa kolejne dni bolały mnie plecy (starość nie radość), a na koniec jeszcze mogłam sobie zaśpiewać na karaoke : ). Nie wiem, czy zagranicznych praktykantów traktują tu z jakąś większą atencją (;)), ale ja czuję się, jakby wszyscy o mnie dbali, wszyscy mnie lubili i nie czuję obaw, czy mogę do kogoś podejść i pogadać. Wczoraj trochę ni stąd ni zowąd wylądowałam na jakiejś studenckiej imprezie i nie miałam jak wrócić do domu, ale dwóch znajomych, których znałam od niedawna i pobieżnie, zaproponowało, że mogę przenocować u nich. Spali w jednym pokoju, a ja dostałam własne łóżko i świeżą pościel. Ok, oni akurat są Kolumbijczykami, ale wśród Meksykanów to też normalne. Tu jest jakby nieważne, jak długo kogoś znasz. Od razu jest tak, jakbyś znał go od dawna, bez dystansu.
Dzisiaj na lotnisku odwożąc Patricka z Kanady na samolot poznałyśmy z Victorią nie dość, że jego dziewczynę Meksykankę, to i całą jej rodzinę, która zaczęła z nami rozmawiać, wypytywać o wszystko po czym wymieniłam się z jej bratem facebookiem, żeby przesłał mi wspólne zdjęcia z Patrickiem z lotniska. Stwierdziłyśmy z Victorią, że byli tylko o krok od powiedzenia „Mi casa es tu casa” ;P. Są powody, by wracać, ale jest wystarczająca ilość powodów do tego, żeby jeszcze zostać...

środa, 7 sierpnia 2013

Chiapas - czas z tym skończyć (cz.4 i ostatnia)


Dzień 5

                Obudziłam się sama. Postanowiłam, że wykorzystam ten dzień najlepiej, jak mogę. Był to ostatni dzień MOJEJ podróży, należał do mnie i musiał być dobry.
                Samej jakoś łatwiej było szybko się ogarnąć, zjeść śniadanie i wyjść z hostelu o przyzwoitej godzinie. Postanowiłam pojechać do wioski San Juan Chamula, po powrocie pozwiedzać jeszcze trochę San Cristóbal, coś zjeść i iść na autobus do Villahermosa o 18:00. Zapytałam w hostelu, czy mogliby przechować przez ten czas mój plecak, żebym nie musiała z nim chodzić cały dzień i oczywiście się zgodzili, za darmochę. Pracują tam fajni, wyluzowani ludzie, m.in. obcokrajowcy, ma swój klimat, ogródek, ławeczki, ognisko każdego wieczora, biblioteczkę, filmy. Śniadania mi średnio smakowały (wszystko na słodko), ale i tak polecam, nazywa się Rossco Backpackers. 



                Za pomocą mapy i pytania się kilka razy o drogę, dotarłam do miejsca, skąd odjeżdżały colectivos do San Juan Chamula. Tylko 12 peso (3,5 zł) w jedną stronę, a do tego niezapomniane doświadczenie. Jechałam po krętej, wznoszącej się drodze z tubylcami, m.in. kobietami w tradycyjnych kolorowych strojach, z włosami zaplecionych w warkocze i niosącymi dzieci w tobołkach na plecach lub przed sobą.
                Po ok. 20 minutach bus wysadził nas na rynku San Juan Chamula. Najpierw skierowałam swoje kroki w stronę kościoła, który miał być główną atrakcją. Oj i był. Był zdecydowanie rzeczą, która najbardziej zaskoczyła mnie w całym Chiapas i zrobiła na mnie największe wrażenie. Przekroczyłam próg kościoła spodziewając się typowego wnętrza, ławek, złoconych obrazów i takich tam. O, nie. Nie było żadnych ławek. Podłoga całego kościoła była obficie pokryta sosnowymi igłami. Tu i ówdzie na ziemi siedziały grupki miejscowej ludności paląc przed sobą świece (przytwierdzone woskiem do podłogi) i modląc się w swoim języku, tzotzil. Wszyscy mieli ze sobą napoje, głównie coca-colę. Później dowiedziałam się, że chodzi chyba o oczyszczanie się w czasie rytuału. Kilka kobiet miało też ze sobą martwe kury. Przechadzałam się między tym wszystkim z szeroko otwartymi ustami przez dobrych kilka minut. W powietrzu unosił się zapach kadzideł, a wszystko było jakieś nadprzyrodzone i dzikie. W życiu czegoś takiego nie widziałam i w życiu nie potrafiłabym sobie nawet tego wyobrazić. Kościół chrześcijański połączony w najlepsze z pogańskimi rytuałami, które przetrwały konkwistę. Niestety nie mam zdjęć, bo we wnętrzu nie można ich było robić. 



                Po wyjściu z kościoła bez większych problemów udało mi się kupić wegetariański obiad za zawrotną cenę 40 peso (11 zł, szkoda, że w samym San Cristóbal nie ma takich cen ;P). Najadłam się totalnie, a jalapeños i sos habanero wcale mnie bardzo nie piekły! Nie wiem, w czym tkwi tajemnica, chyba były jakąś słabszą wersją, bo potem jadłam inne i nie, wcale się nie przyzwyczaiłam. Następnie udałam się na poszukiwania cmentarza opisanego w moim przewodniku. Szłam ulicą z dwóch stron zastawioną stoiskami z pamiątkami, więc oczywiście zanim znalazłam ten cmentarz, miałam już figurki zwierząt, kolejne bransoletki do kolekcji, długopis, torebkę, breloczek i nawet nie pamiętam co. No bo wszystko takie tanie! Ok, poza torebką, ale była śliczna i, jak to mówią, powiedziała do mnie „mamo”. Tu i ówdzie, zwłaszcza na rynku przed kościołem, kręciły się dzieci czekające na turystów i sprzedające różne tanie pamiątki. Gdy się odmawiało, najczęściej mówiły, że są głodne. Albo w ogóle nic nie sprzedawały, tylko za tobą chodziły i chciały jedno peso. No bo jak jestem biała, to przecież z Hameryki i sypię dolarami... Smutne to było, ale trochę mi przeszło, jak kupowałam pocztówki i chłopiec stojący obok, NIE SPRZEDAJĄCY tych pocztówek, powiedział „Za kartki 30 peso i 5 peso napiwku dla mnie”. Zapytałam, dlaczego niby dla niego, na co odparł zawadiacko „Głodny jestem!”. Yy, jasne. 
Piękne jest to, co przykrywa tortille, ale niestety nie udało mi się niczego podobnego w takim rozmiarze znaleźć na straganach.



                Dotarłam w końcu do starego cmentarza, na którym groby miały krzyże w trzech kolorach: białym, niebieskim i czarnym. Mój niezastąpiony przewodnik wyjaśnił, że krzyże białe były dla dzieci, czarne dla tych, którzy umarli staro, a niebieskie dla całej reszty. Pozwiedzałam też stary, opuszczony kościół przy cmentarzu. 








                No i to w sumie tyle, co było do zobaczenia w San Juan Chamula, ale na pewno warto zobaczyć na własne oczy ten szalony kościół z martwymi kurami i przekonać się, jak żyją potomkowie Majów na prowincji. 




Później wracałam z tą parą busem.


Jak zrobić dwa błędy ortograficzne w czterech słowach ;)


                Po powrocie do San Cristobal miałam jeszcze trochę czasu, więc postanowiłam odwiedzić muzeum majańskiej medycyny. Niestety żadna z map, które miałam już tam nie sięgała, więc ledwo je znalazłam, po drodze się zgubiwszy, bo jedna z zapytanych osób wskazała mi przeciwny kierunek. W rezultacie nie zostało mi wiele czasu na zwiedzanie, ale muzeum na szczęście nie jest duże. No i szału też nie robi, chociaż dowiedziałam się trochę o majańskich rytuałach, m.in. o tym, jak wygląda poród, co możecie podziwiać na zdjęciu poniżej. Łożysko zakopują pod podłogą. Ale jak ktoś nie jest zainteresowany tematem i nie ma za dużo czasu w San Cristóbal, to nie ma co sobie zawracać głowy. Ciekawsze jest pewnie polecane Na Bolom (i bliżej centrum, a nie na jakimś zadupiu, gdzie już trochę miałam strach iść), ale tam niestety nie dotarłam. 
Droga do muzeum, już zwątpiłam, gdzie jestem. Co to, k****, Dziki Zachód?


A to jest poród, proszę państwa. Z przodu małżonek, z tyłu partera, czyli znachorka opiekująca się kobietami.

Wyrób świec.

Toalety podpisane w tzotzil zdaje się.

"Nie pij Coca-Coli". Plakat wydaje się dość stary, ale kampania raczej nie przyniosła wielkiego skutku, bo spożycie Coca-Coli jest tu nadal ogromne, tak jak ilość zachorowań na cukrzycę...

Słów kilka o modyfikowanej genetycznie kukurydzy. A ilość spożycia kukurydzy również jest tu OGROMNA (wystarczy, że tortille są robione z mąki kukurydzianej).
                Gdy byłam w muzeum, lunął deszcz (wiwat pora deszczowa), więc wzięłam taksówkę do hostelu, zabrałam swój plecak i pomaszerowałam do centrum coś zjeść. Postanowiłam sprawdzić polecany mi wcześniej Bar Revolución (ma klimat), gdzie zamówiłam wielką i pyszną kanapkę na wynos i udałam się na dworzec autobusowy po drodze robiąc ostatnie zdjęcia. Ech, miałam nadzieję, że starczy mi jeszcze czasu na spokojny spacer po mieście, ale przez Museo Medicina Maya się nie udało, więc trzeba było szybko powiedzieć „Adiós, San Cristóbal, mam nadzieję, że się jeszcze zobaczymy...”. 


                Najpierw pojechałam do Tuxtla Gutierrez, gdzie miałam przesiadkę do Villahermosa. Kierowca drugiego busa, gdy tylko mnie zobaczył, cały się rozpromienił, rozweselił i zapytał, jak mam na imię. Ech. Potem na szczęście dał mi spokój.
                Po kilku godzinach dotarłam do Villahermosa, gdzie odebrał mnie Julio i zabrał do siebie do domu. Tam odbywała się akurat posiadówa z udziałem jego ojca i jakichś znajomych. Powiedzieli, że ich dom jest moim domem, a kobieta w ich domu jest dla nich święta :).  Wyrażenie „Mi casa es tu casa”, to coś, co można usłyszeć w Meksyku bardzo często, nawet od dopiero poznanych osób ;). Nawet miałam ochotę posiedzieć i pogadać, podzielić się wrażeniami z podróży, ale było już strasznie późno, a ja musiałam bardzo wcześnie wstać na samolot. Poszłam więc spać, a rano bez najmniejszych chęci odleciałam z powrotem do Monterrey.